Vào cuối những năm 1950,
bang New Orleans ở Mỹ đã xoá bỏ sự phân biệt mầu da ở các thư viện, trên xe
buýt và ở các công viên công cộng, duy ở các trường học thì vẫn không. Năm
1960, một toà án liên bang ra quyết định bắt chính quyền bang này phải cho phép
học sinh da đen tới các trường vốn dành cho da trắng. Ruby đăng ký học lớp Một
ở một trường gần nhà. Em sẽ là học sinh da đen đầu tiên và duy nhất của trường
vào năm đó.
Ngày nhập trường, bốn cảnh
sát toà án liên bang hộ tống Ruby và mẹ em tới trường trong một chiếc xe
limousine lớn. Đợi họ ở cổng trường là một đám đông da trắng giận dữ, gào thét,
chửi rủa.
Xuống xe, hai cảnh sát đi
trước, hai đi sau để bảo vệ, họ đi dọc những bức tường đầy vết cà chua và những
dòng chữ thoá mạ. Một người đàn bà da trắng gào lên "Tao sẽ đầu độc mày,
tao sẽ tìm được cách." Nhớ lại hành trình đi qua đám đông hung dữ đó, một
cảnh sát liên bang nói về Ruby: "Em không khóc. Em không thút thít. Em chỉ
xốc bước đi cùng, như một người lính bé nhỏ. Tất cả chúng tôi đều rất tự hào về
em."
Cả ngày hôm đó, hai mẹ con
không dám bước chân ra khỏi phòng hiệu trưởng. Qua vách kính, họ chứng kiến
cảnh các phụ huynh da trắng xông vào trường và giận dữ kéo con mình ra ngoài.
Ngày hôm sau, cảnh sát lại
hộ tống Ruby, đám đông da trắng lại gào thét ở cổng trường. Ám ảnh nhất với
Ruby là hình ảnh một chiếc quan tài với một búp bê da đen nằm bên trong. Bên
trong trường vắng tanh, không có một học sinh nào khác ngoài em. Toàn bộ các
giáo viên cũng từ chối đứng lớp. Toàn bộ, trừ một cô giáo trẻ tên là Barbara
Henry. Hôm đó, cô bắt đầu dạy bảng chữ cái, như trước một lớp học bình thường.
Và trong một năm học đó, ngày này qua ngày khác, lớp chỉ có một thầy một trò.
Em Ruby Bridges, 6 tuổi,
vào học lớp một năm 1960 dưới sự bảo vệ của cảnh sát liên bang Mỹ (Ảnh:
Internet)
Đọc những dòng trên thật là
dễ dàng, chỉ vài giây là xong. Nhưng chúng ta hãy dừng lại một chút để hình
dung ra những gì mà Ruby và gia đình em đã trải qua. Một năm trời lủi thủi một
mình, không có bạn chơi, một năm trời một đứa bé lớp một hứng chịu sự căm thù
của người lớn.
Cái giá phải trả không phải
chỉ là sự cô đơn và khủng bố tinh thần mà Ruby 6 tuổi phải trải qua hàng ngày.
Bố Ruby bị đuổi việc vì sự cả gan của mình. Cửa hàng thực phẩm quen từ chối bán
hàng cho mẹ em. Ngay cả ông bà của Ruby ở Mississipi cũng bị đuổi khỏi mảnh đất
mà họ đã thuê để trồng trọt trong 25 năm qua, khi câu chuyện lan tới bang này.
Trong năm đó, mỗi ngày là
một cơ hội để Ruby chuyển sang trường tiểu học khác, nơi các bạn da đen của em
đang học với nhau, và cuộc sống sẽ trở lại bình thường, sẽ như cũ. Bố mẹ của
Ruby không phải những người hoạt động xã hội hay tham gia chính trị gì. Với một
đứa bé 6 tuổi, với một gia đình lao động nghèo và ít học, sự cám dỗ để bỏ cuộc
lớn tới mức nào. Thật khó mà lý giải được sự bướng bỉnh và điên rồ của họ. Họ
vẫn tiếp tục vì bỏ cuộc không phải là lựa chọn của họ. Vì "như cũ"
không phải là điều họ muốn.
Chúng ta hay có xu hướng
bám lấy những người siêu phàm, những người được cho rằng một tay thay đổi thế
giới, mà bỏ qua câu chuyện của những kẻ người trần mắt thịt như chính bản thân
chúng ta, những người lê lết đau đớn ở cuối đoàn marathon, những người như em
Ruby.
Chúng ta bị thu hút bởi
những người xuất chúng và nổi tiếng, chúng ta dễ rơi vào tâm lý chờ đợi, phó
thác. "Cái thể chế này nó thế!," Chúng ta nói, và khoanh tay chờ đợi.
Chúng ta đợi một Lý Quang Diệu mới xuất hiện để bộ máy công quyền trơn tru hơn,
đợi một Mẹ Theresia mới để lòng tử tế nảy nở trong cộng đồng, đợi một Martin
Luther King mới để sự bình đẳng được lan truyền trong xã hội. Dạng tâm lý này
không chỉ đặc trưng cho những việc ngoài xã hội. Với cuộc sống riêng của chúng
ta, ta cũng xử sự như vậy.
Khi Ruby lên lớp hai, em
không cần cảnh sát liên bang hộ tống nữa. Không còn đám đông la ó trước cổng
trường nữa. Trẻ em da trắng lại tới trường, cùng với Ruby và thậm chí cả vài
học sinh da đen khác nữa.
Điểm chung của cuộc vật lộn
của những con người vô danh này là họ hành động vì họ cho rằng họ cần làm như
vậy, không phải vì có người khác nhìn vào họ, trông chờ vào họ, hay trao nhiệm
vụ cho họ. Họ không đại diện cho ai cả, và có lẽ sự kiên cường của họ đến từ
điểm này. Những cuộc marathon bướng bỉnh và điên rồ của những con người bé nhỏ,
nếu may mắn như trong trường hợp của Ruby thì được nhắc tới trong một chú thích
bé tí của lịch sử, nhưng phần lớn xảy ra âm thầm, không ai biết tới.
Nhưng tôi tin rằng không có
họ thì cũng không có thay đổi trong xã hội.
(Đặng Hoàng Giang)
(Phó giám đốc CECODES - Trung tâm Hỗ trợ Cộng đồng và Nghiên cứu Phát triển)
"Tôi
rất thích cách nhìn về "những người cuối đường đua" của tác giả bài
viết này. Ai cũng sống theo một chuẩn mực nào đó xã hội đặt ra. Nhưng để vượt
qua khó khăn và để thành công, không thể thiếu chuẩn mực của riêng mình. Vạch
đích số 1 chỉ dành cho một người. Nhưng vạch đích chiến thắng bản thân ai cũng
phải vượt qua. Chẳng vì ai cả, vì chính bản thân chúng ta thôi" - Ưng đen -
